Биография поэта
Кадим Аралбай родился 1 сентября 1941 года в деревне Танатар Хайбуллинского района. После окончания средней школы работал шофером в колхозе. Отслужил в рядах Советской Армии. В 1968 году окончил Башгосуниверситет, пять лет работал учителем в школах Хайбуллинского, Бурзянского и Баймакского районов. Навсегда сохранил он в своем сердце любовь к родной хайбуллинской земле.
Позже работает в журнале «Агидель», затем ответственным секретарем Союза писателей Башкортостана, инструктором отдела культуры башкирского обкома КПСС, главным редактором и директором Башкирского книжного издательства «Китап», с 1988 года — заместитель председателя правления Союза писателей.
За книгу стихов и поэм «Письмена духов» Кадим Аралбай в 1996 году был удостоен Государственной премии им. С. Юлаева. Он – заслуженный работник культуры Республики Башкортостан, лауреат премий имени Сергея Чекмарева, Рами Гарипова, Зайнаб Биишевой.
Кадим Аралбай продолжает активную работу в эпической поэзии. За последние годы им созданы поэмы «Узник Каратау», «Голос Таналыка», «Последняя свадьба», «Солнечный буран», «Сказитель» и другие.
Основные произведения – на башкирском языке:
Утлы кисеүҙәр: шиғырҙар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1975. – 56 б.
Батыр яраһы: поэмалар, шиғырҙар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1980. – 104 б.
Аҡ тирмә: поэмалар, шиғырҙар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1982. – 110 б.
Һөйөүем йондоҙо: шиғырҙар, балладалар, поэмалар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1986. – 110 б.
Әле һуң түгел : шиғырҙар. – Өфө, Башҡортостан китап нәшр., 1982. – 110 б.
Рух яҙыуы: шиғырҙар, ҡобайырҙар, робағиҙар, бәйеттәр, йырҙар. – Өфө: Китап, 1995. – 288 б.
Тау эйәһе : замана әкиәте. – Өфө : Китап, 1996. – 24 б.
Поэмалар. – Уфа: Белая река, 2001. – 218 б.
Поэмалар. – Өфө: Китап, 2001. – 316 б.
Таналыҡ тауышы. – Өфө : Китап, 2001. – 383 б. – (Шиғриәт йәйғоро).
Һандуғас һәм ҡылыс: поэмалар, шиғырҙар, тәржемәләр. – Өфө: Ғилем, 2004. – 109 б.
Йырҙарында һуғыш һулышы : бала сағы һуғыш афәтенә тура килгән шағирҙар һүҙе : шиғырҙар. – Өфө : Н. к., 2005. – 208 б. : рәс.
Шәжәрә байрамын үткәреү буйынса бер өлгө // Тамырҙарыңды беләһеңме? : шәжәрә байрамдарын үткәреү буйынса ҡулланма. – Өфө, 2006. – Б. 25–26.
Хәтеремдең тере ҡуҙҙары : иҫтәлектәр, бағышлауҙар, замандаштар йөҙө, әҙәбиәт, сәнғәт һәм халыҡ ижадына ҡағылышлы яҙмалар. – Өфө: Китап, 2007. – 295 б.
Ҡаратау тотҡоно : поэма. – Өфө: Белая река, 2007. – 38 б.
Һайланма әҫәрҙәр. 1 т.: шиғырҙар, робағиҙар, ҡобайырҙар. – Өфө: Китап, 2010. – 488 б.
Һайланма әҫәрҙәр. 2 т.: поэмалар, шиғырҙар. – Өфө: Китап, 2011. – 543 б.
На русском языке
Гонец : стихи, поэма. – М. : Сов. писатель, 1983. – 83 с.; Уфа : Башкирское книжное издательство, 1983 – 83 с.; Бельские просторы. – 2001. – № 8. – С. 48–54, № 7. – С. 57–61.
Хозяин горы: современная сказка. – Уфа: Китап. ¬– 1997. – 24 с. ; Наш современник. – 1977. – N 4. – С. 27–35.
Знаешь ли ты свои корни? : научно-методическое пособие по подготовке и проведению народного праздника «Шежере байрамы». – Уфа : Белая река, 2006. – С.?
Голоса веков //? Антология поэзии Башкортостана. – Уфа : Китап, 2007. – 455 с.
На татарском языке
Ак тирмәләр иле : поэмалар, шигырьләр. – Казан : Татарстан китап нәшр., 1996. – 368 б.
Тау иясе. – Өфө: Китап , 1998. – 24 б.
Тау иясе. – Казан : Татарстан китап нәшр., 1998. – 24 б.
на чувашском языке
Песни степей : стихи, поэмы. – Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2001. – 174 с. – на чув. яз.
Литература о нем
На башкирском языке
Рамаҙанов Ғ. Беренсе китап // Совет Башкортостаны. – 1975. – 7 авг.
Ҡунафин Г. Утлы кисеүҙәр // Агиҙел. – 1976. – N 2.
Ғиләжев Х. Аҡ тирмәле ил моңо // Агиҙел. – 1983. – N 7. – Б. 110–116.
Ҡунафин М. Рух яҙыуы юйылмаһа, ҡояш байымаҫ та, байымаҫ // Йәшлек. – 1996. – 10 окт.
Камалов Р. Далаларҙа тыуған ауаздар // Башҡортостан. – 1992. – 5 авг.
Бикбаев Р. Аҡ тирмәләр йәйеп йәйләргә // Бикбаев Р. Шағир һүҙе – шағир намыҫы. – Өфө, 1997. – Б. 428–432.
Ҡунафин Ғ. Рух асылы беҙгә бөгөн кәрәк! // Ағиҙел. – 1997. – N 5. – Б. 160–164.
Килмөхәмәтов Т. Шиғриәттә быуын яҙмышы // Ағиҙел. – 1998. – N 4. – Б. 162–168; Килмөхәмәтов Т. Халыҡсанлыҡ көсө. – Өфө, 1998. – Б. 404–419; Килмөхәмәтов Т. Әҙәбиәттең сағыу биҙәктәре : ижади портреттар. – Өфө, 2005. – Б. 173 – 186.
Нәжми Н. «Ғүмер – һандуғас һайраған мәл генә» // Нәжми Н. Күңел сәхифәләре. – Өфө, 1999. – Б. 113–118.
Абдуллин И. Бәрәкәтле һәм бәхетле сентябрь // Башҡортостан. – 2000. – 12 сент.
Шаһиев Р. Халыҡ хәтере – изге аманат // Ағиҙел. – 2000. – N 1. – Б. 167–168.
Нурғәлин З. Ғәмле йәшәү ағышы // Башҡортостан. – 2001. – 24 март.
Игебаев А. Аҡ тирмәләр ҡорған ил йырсыһы // Башҡортостан. – 2001. – 15 авг.; Игебаев А. Яҙмыш юлҡайҙары урау-урау. – Өфө, 2002. – Б. 108–114.
Мырҙабаева Ф. Сал даламдың әкиәте һаман күңелемдә минең тирбәлә // Башҡортостан. – 2001. – 22 авг.
Килмөхәмәтов Т. Ил йәменә бер нур, бәрәкәт // Йәшлек. – 2001. – 30 авг.
Нәзирова М. Хәҙерге башҡорт шиғриәтендә фольклор традициялары // Ағиҙел. – 2001. – N 8. – Б. 113–114.
Китап аса шағир аҡ тирмәлә, рух яҙыуы йәнгә ҡайыла // Йәншишмә. – 2001. – 5 сент.
Күңеленә үҙ иткәнде йырлай // Башҡортостан. – 2001. – 5 сент.
Ғәли М. Ирекле һәм иркен шиғри аҡлан // Башҡортостан. – 2001. – 5 сент.
Аҡ тирмәләр иле азаматы // Ағиҙел. – 2001. – N 9. – Б. 5.
Бикбаев Р. Намыҫ таланттары // Ағиҙел. – 2001. – N 9. – Б. 6–9.
Хөсәйенов Ғ. Бәрәкәтле ижад // Башҡортостан ҡыҙы. – 2001. – N 9. – 16–17 б.
Шағир Ҡәҙим Аралбаев // Башҡортостан уҡытыусыһы. – 2001. – N 9. – Б. 45.
Яратҡан шағирыбыҙ // Аҡбуҙат. – 2001. – N 9. – Б. 2.
Сәйетбатталов Ғ. Һүҙ оҫтаһы // Башҡортостан. – 2001. – 24 нояб.
Шәрипова Н. Шағирҙың йөрәк тауышы // Башҡортостан. – 2001. – 29 нояб.
Шәүәлиева Л. Китап магазинынан тапҡан шағирым // Башҡортостан. – 2001. – 1 дек.
Кинйәбулатов И. Ҡәҙим Аралбаев ижады тураһында // Аралбаев Ҡ. Таналыҡ тауышы. – Өфө, 2001. – Б. 17.
Нурғәлин З. Таналыҡ тауышы // Нурғәлин З. Дәүерҙәр һулышы : әҙәби тәнҡит һәм публицистика. – Өфө, 2003. – Б. 49–58.
Ишемғолова К. Бөркөт булып остоң һауаларға // Башҡортостан. – 2004. – 13 ғин.
Исхаҡов Р. Ҡөҙрәтле һүҙ оҫтаһы // Башҡортостан. – 2006. – 25 июля.
Ҡәҙим Аралбай: уҡытыусыға ярҙамға / төҙөүсеһе. Н. И. Әсәҙуллина-Ибраһимова. – Өфө : Деловая династия, 2008. – 91 б.
Килмөхәмәтов Т. Даланың даланлы улы // Аралбай Ҡ. Һайланма әҫәрҙәр. 1 т. – Өфө, 2010. – Б. 7–16; Башҡортостан. – 2006. – 29 авг.
Сәйетбатталов Ғ. Ғ. Ҡәҙим Аралбаев стиленең ҡайһы бер үҙенсәлектәре // Сәйетбатталов Ғ. Ғ. Башҡорт теле. Т. 6. Стилистика. – Өфө, 2010. – Б. 175–197.
Ғәлимов С. Оло баһаға лайыҡ // Башҡортостан. – 2011. – 25 июня.
На русском языке
Шакур Р. Созвучие сердец // Ленинец. – 1983. – 25 окт.
Рамазанов Г. Зрелость поэта // Советская Башкирия. – 1984. – 17 янв.
Щербаков С. Родное поле // Литературная Россия. – 1984. – 10 февр.
Бикбаев Р. Эволюция современной башкирской поэзии. – М.: Наука, 1991. – 140 с.
Рафиков З. Книга, зовущая к высокой духовности // Вечерняя Уфа. – 1996. – 18 сент.
Шафиков Г. Птицу счастья не ловил он впохыхах // Республика Башкортостан. – 2001. – 1 сент.
Кадим Аралбай : в помощь учителю / сост.: Н.И. Асадуллина, Н.Н. Красноперова. – Уфа : Деловая династия, 2009. – 82 с.
Губайдуллина Ф. Я мчусь, взрезая горизонты дней… // Истоки. – 2011. – 10 авг. – С. 11.
На татарском языке
Ханнанов Р. Рух язуы эзеннән // Кызыл таң. – 1996. – 5 май.
Хәмзин Н. Кечкенә – төш кенә // Кызыл таң. – 1996. – 11 сент.
Әхмәтжанов М. Ак тирмәләр илендә // Кызыл таң. – 1997. – 11 нояб.
Кәрим М. Моңы – тумыштан // Кызыл таң. – 2001. – 4 сент.
Камал Р. Поэмачы // Кызыл таң. – 2001. – 4 сент.